Tư duy của trẻ thay đổi rõ rệt qua từng giai đoạn phát triển, từ tư duy trực quan hành động ở giai đoạn ấu thơ, cho đến tư duy hình tượng và tư duy trừu tượng khi lớn hơn. Mỗi giai đoạn đều có những đặc điểm riêng và việc hiểu rõ những thay đổi này giúp cha mẹ có cách giáo dục, nuôi dưỡng phù hợp.
SỰ THAY ĐỔI TƯ DUY CỦA TRẺ THEO TỪNG ĐỘ TUỔI
1. Giai đoạn từ 0 - 2 tuổi: Tư duy cảm giác - vận động
Giai đoạn đầu đời (0 – 2 tuổi) là thời kỳ quan trọng nhất trong sự phát triển tư duy của trẻ. Đây là lúc não bộ phát triển với tốc độ đáng kinh ngạc và dần hình thành các kết nối thần kinh thông qua trải nghiệm hàng ngày. Theo nhà tâm lý học Jean Piaget, trẻ trong giai đoạn này học hỏi thế giới thông qua các giác quan và vận động, chưa có khả năng suy luận logic nhưng đang dần xây dựng nền tảng nhận thức.
2. Giai đoạn từ 2 - 7 tuổi: Tư duy biểu tượng và bắt đầu logic
Trong giai đoạn này, tư duy biểu tượng dần phát triển mạnh mẽ khi trẻ bắt đầu sử dụng biểu tượng (hình ảnh, từ ngữ) để đại diện suy nghĩ, ý tưởng của mình. Trẻ bắt đầu khám phá thế giới xung quanh thông qua giác quan và hình thành những suy nghĩ đơn giản dựa trên hành động trực tiếp. Đặc biệt, với sự phát triển của khả năng ngôn ngữ, trẻ bắt đầu thể hiện tư duy từ ngữ và lôgic thông qua việc đặt câu hỏi “tại sao”.
3. Giai đoạn từ 7 - 11 tuổi: Tư duy Logic cụ thể
Giai đoạn tiểu học (7 – 11 tuổi) đánh dấu bước chuyển quan trọng trong nhận thức của trẻ khi tư duy chuyển từ trực quan hành động sang logic cụ thể. Đây là thời kỳ trẻ xây dựng nền tảng học thuật vững chắc, phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và bắt đầu hình thành tư duy phản biện. Theo Jean Piaget, đặc điểm nổi bật của giai đoạn này là khả năng hiểu và vận dụng các khái niệm trừu tượng trong giới hạn cụ thể, chẳng hạn như số lượng, thời gian, không gian và mối quan hệ thứ tự.
4. Giai đoạn từ 11 tuổi trở lên: Tư duy logic và phân tích
Giai đoạn thao tác hình thức đánh dấu đỉnh cao trong lý thuyết phát triển nhận thức của Piaget, khi trẻ hình thành khả năng tư duy trừu tượng và vận dụng lập luận logic ở cấp độ phức tạp. Trong giai đoạn này, trẻ không dừng lại ở việc giải quyết những vấn đề cụ thể mà còn có năng lực suy luận về các tình huống giả định. Nhờ đó, trẻ có thể đưa ra dự đoán kết quả thông qua việc phân tích các mệnh đề "nếu…thì" mà không cần trải nghiệm thực tế.
ĐỊNH HƯỚNG HOẠT ĐỘNG PHÙ HỢP CHO TRẺ THEO TỪNG NHÓM TUỔI
Giai đoạn từ 0 - 2 tuổi:
- Tương tác liên tục: Cha mẹ nên nói chuyện hoặc đọc sách cho trẻ nghe và đồng thời sử dụng ngôn ngữ phong phú để kích thích sự phát triển ngôn ngữ.
- Trò chơi kích thích giác quan: Chơi trò "ú òa" cho trẻ tiếp xúc với các vật liệu có kết cấu khác nhau để phát triển cảm giác.
- Khuyến khích vận động: Cho trẻ cơ hội bò, đứng và đi để phát triển kỹ năng vận động thô.
Giai đoạn từ 2 - 7 tuổi:
- Tạo điều kiện cho trẻ tham gia các trò chơi: Cha mẹ có thể cho con chơi các trò chơi như xếp hình, cờ vua, giải đố… để phát triển tư duy logic.
- Đặt câu hỏi mở: Người lớn nên đặt những câu hỏi mở như "Tại sao con lại nghĩ như vậy?" hoặc "Con có thể kể thêm cho mẹ nghe không?" để kích thích trẻ phát triển tư duy và khả năng diễn đạt mong muốn một cách rõ ràng hơn.
- Đọc sách và kể chuyện với trẻ: Những câu chuyện hấp dẫn để giúp trẻ học cách sắp xếp ý tưởng và phát triển trí tưởng tượng. Người lớn có thể khuyến khích trẻ tham gia bằng cách đặt câu hỏi về các nhân vật, hành động,...
Giai đoạn từ 7 - 11 tuổi:
- Tạo cơ hội cho trẻ tham gia các hoạt động như kể chuyện, viết nhật ký,... để phát triển kỹ năng ngôn ngữ. Trẻ học cách tổ chức suy nghĩ và diễn đạt ý tưởng một cách logic.
- Đưa ra các tình huống thực tế: Việc cha mẹ đưa ra các tình huống thực tế sẽ giúp trẻ học cách giải quyết một vấn đề hàng ngày, áp dụng kiến thức ngôn ngữ vào cuộc sống.
- Tạo môi trường giao tiếp tích cực: Giáo viên và cha mẹ cần khuyến khích trẻ đặt câu hỏi, thảo luận ý kiến và tranh luận một cách lành mạnh để cải thiện khả năng giao tiếp.
Giai đoạn từ 11 tuổi trở lên:
- Khuyến khích thảo luận: Tạo cơ hội để con tham gia vào các cuộc thảo luận về các vấn đề xã hội, khoa học để phát triển khả năng phản biện và tư duy.
- Đưa ra tình huống thực tế: Cung cấp các tình huống thực tế để trẻ áp dụng kiến thức và kỹ năng giải quyết vấn đề vào cuộc sống một cách logic, có hệ thống.
- Hỗ trợ định hướng nghề nghiệp: Trong giai đoạn này, người lớn nên giúp trẻ khám phá sở thích và khả năng của bản thân để định hướng nghề nghiệp phù hợp với tương lai.
Mỗi giai đoạn phát triển tư duy của trẻ đều có ý nghĩa quan trọng và là nền tảng cho sự thành công trong học tập cũng như cuộc sống sau này. Hiểu rõ quá trình phát triển tư duy của con theo từng độ tuổi không chỉ giúp cha mẹ và thầy cô định hướng phương pháp giáo dục phù hợp, mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện.
Hiểu rõ sự phát triển tư duy theo từng độ tuổi của trẻ, Hệ thống Trường liên cấp BMS đã thiết kế chương trình giáo dục toàn diện, kết hợp Chương trình Giáo dục 2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo (MOET) với các nội dung giảng dạy tăng cường, nâng cao và bổ trợ, trong nhiều lĩnh vực (Toán, Tiếng Việt, Tiếng Anh, Thể chất) và STEAM, cùng hoạt động trải nghiệm đa dạng, giúp học sinh phát huy tối đa tiềm năng ở từng độ tuổi.
Hãy luôn là người bạn đồng hành đáng tin cậy, khơi dậy niềm đam mê học hỏi và sáng tạo trong trẻ để mỗi ngày trôi qua đều là một bước tiến gần hơn đến tương lai tươi sáng!
Quý cha mẹ đăng ký tìm hiểu về lộ trình học tập và nhận chính sách ưu đãi năm học 2025 - 2026 tại:
https://banmaischool.edu.vn/tuyen-sinh/thong-tin-tuyen-sinh-lop-1-12