Tuổi teen là giai đoạn bản lề trong hành trình trưởng thành của mỗi đứa trẻ - khi các em bắt đầu có suy nghĩ riêng, muốn tự khẳng định bản thân và đôi khi trở nên “khó hiểu” trong mắt cha mẹ. Đây cũng là thời điểm nhiều mâu thuẫn nảy sinh nhất, không phải vì con thay đổi, mà vì cha mẹ chưa kịp “thay đổi cùng con”.
Làm cha mẹ chưa bao giờ là điều dễ dàng, nhất là khi con bước vào tuổi dậy thì. Hãy cùng nhìn lại những sai lầm mà phần lớn chúng ta đều từng mắc phải, để học cách đồng hành cùng con hiệu quả hơn.
1. Kỳ vọng quá cao vào con
Không ít cha mẹ đặt ra những tiêu chuẩn “hoàn hảo”: phải học giỏi, ngoan ngoãn, biết vâng lời, có định hướng rõ ràng cho tương lai. Kỳ vọng là điều tốt, nhưng khi vượt quá khả năng của con, nó dễ trở thành áp lực. Ở tuổi teen, các em cần được công nhận nỗ lực hơn là bị ép buộc thành tích. Thay vì hỏi “Sao con chưa đạt điểm 10?”, hãy thử nói “Con đã cố gắng rất nhiều, mẹ tin con sẽ làm tốt hơn nữa.” Chính sự khích lệ đó nuôi dưỡng động lực bền vững trong con.
2. Thiếu lắng nghe và đối thoại bình đẳng
Cha mẹ thường có xu hướng “nói thay vì nghe”. Nhưng ở tuổi này, con không còn là đứa trẻ chỉ biết gật đầu. Khi cha mẹ áp đặt, phán xét hoặc cắt ngang câu chuyện, con sẽ thu mình và ngại chia sẻ. Học cách lắng nghe chủ động — thật sự quan tâm, không ngắt lời, không vội phản bác — là cách hiệu quả nhất để giữ sợi dây kết nối giữa hai thế hệ.
3. So sánh con với người khác
“Con xem bạn A học giỏi thế, sao con không được như vậy?” – câu nói tưởng chừng vô hại lại có thể khiến con tổn thương sâu sắc. So sánh không giúp con tốt hơn mà chỉ khiến các em tự ti, thậm chí phản kháng. Mỗi đứa trẻ đều có hành trình riêng, thế mạnh riêng. Khi cha mẹ học cách tôn trọng sự khác biệt ấy, con sẽ cảm thấy được thấu hiểu và tự tin hơn trên con đường của mình.
4. Kiểm soát con quá mức
Nhiều cha mẹ lo lắng đến mức muốn kiểm soát mọi khía cạnh của con: việc học, bạn bè, mạng xã hội, thời gian rảnh… Điều đó dễ khiến con cảm thấy bị bóp nghẹt, mất tự do và dần xa cách. Thay vì giám sát, hãy chuyển sang đồng hành có định hướng: đặt ra những giới hạn an toàn, nhưng vẫn để con có không gian trải nghiệm và chịu trách nhiệm về lựa chọn của mình.
5. Quá buông lỏng và thiếu sự quan tâm
Trái ngược với kiểm soát là thái độ “thả lỏng” vì nghĩ con đã đủ lớn để tự lo. Thực tế, tuổi teen vẫn cần sự hiện diện của cha mẹ – không phải để được chăm sóc, mà để được lắng nghe và cảm thấy an toàn. Một bữa cơm cùng nhau, một buổi đi dạo hay vài phút trò chuyện mỗi ngày có giá trị hơn hàng trăm lời khuyên dạy.
6. Không làm gương cho con
Trẻ ở tuổi vị thành niên rất nhạy cảm với sự “không nhất quán” trong hành vi của cha mẹ. Nếu bạn dễ nổi nóng, thất hứa hoặc nói một đằng làm một nẻo, con sẽ học theo. Bài học quan trọng nhất với con không nằm trong lời nói, mà trong cách cha mẹ sống mỗi ngày: biết kiềm chế, biết nhận lỗi, biết giữ lời.
7. Thiếu thời gian cho con
Trong nhịp sống bận rộn, nhiều cha mẹ vô tình “vắng mặt” trong tuổi trưởng thành của con. Con cần được cảm nhận rằng cha mẹ luôn ở đó – sẵn sàng lắng nghe, không phán xét. Hãy dành thời gian chất lượng cho con, dù chỉ là 15 phút mỗi tối để cùng chia sẻ một điều vui, một nỗi buồn hay một mẩu chuyện nhỏ trong ngày.
8. Áp đặt lựa chọn tương lai
Không ít cha mẹ hướng con theo nghề mình muốn, chứ không phải nghề con yêu thích. Điều này khiến con cảm thấy bị tước quyền lựa chọn và thiếu động lực phấn đấu. Hãy trở thành người đồng hành định hướng, không phải “người quyết định thay”. Hỏi con muốn gì, vì sao, và cùng con lập kế hoạch để đạt được điều đó – đó mới là cách dạy con trưởng thành thực sự.
9. Không dạy con về trách nhiệm
Tuổi teen là giai đoạn tốt nhất để hình thành ý thức trách nhiệm. Nếu con không được giao việc, không phải chịu trách nhiệm với hành động của mình, con sẽ lớn lên thiếu chủ động và dễ ỷ lại. Hãy để con phụ giúp việc nhà, quản lý thời gian, hoặc tự chịu hậu quả khi mắc lỗi – những trải nghiệm nhỏ ấy sẽ nuôi dưỡng tinh thần tự lập vững vàng.
10. Thiếu sự tôn trọng cảm xúc của con
Một câu nói như “Chuyện nhỏ xíu cũng khóc, yếu đuối quá!” có thể khiến con cảm thấy cảm xúc của mình bị xem thường. Ở tuổi teen, cảm xúc rất phức tạp – con cần được thấu hiểu, không phải bị đánh giá. Khi cha mẹ tôn trọng cảm xúc của con, con sẽ học được cách kiểm soát và thể hiện cảm xúc của mình một cách lành mạnh.
Lời khuyên dành cho cha mẹ – học cách đồng hành chứ không dạy bảo
Nuôi dạy con tuổi teen không phải là cuộc chiến giữa hai thế hệ, mà là hành trình đồng hành đầy kiên nhẫn. Cha mẹ hãy tập trung vào việc xây dựng niềm tin và sự tôn trọng lẫn nhau. Khi con phạm sai lầm, thay vì chỉ trích, hãy coi đó là cơ hội để cùng con học cách đối mặt và sửa chữa. Hãy khuyến khích con chia sẻ suy nghĩ, cảm xúc, và đừng ngại nói lời “xin lỗi” khi bản thân chưa đúng.
Không có cuốn sách nào dạy làm cha mẹ hoàn hảo. Nhưng có một nguyên tắc không bao giờ sai: yêu thương phải đi cùng tôn trọng. Con không cần cha mẹ biết hết mọi câu trả lời – chỉ cần cha mẹ biết lắng nghe, đồng hành và sẵn sàng thay đổi cùng con.
Khi cha mẹ học cách “trưởng thành” cùng con, mối quan hệ sẽ không còn là khoảng cách, mà trở thành hành trình hai người bạn cùng đi – đầy thấu hiểu, tin cậy và yêu thương.